Journalist Post’un 6. sayısını ücretsiz indirmek için TIKLAYINIZ
Totaliter yönetimin baskısı altındaki Belarus’ta sorunlar her geçen gün büyüyor. 2020’deki seçim sonuçlarına hile karıştırılması üzerine başlayan kitlesel protestoların bastırılmasının üzerinden 2,5 yıl geçti. Halkın akim kalan devrimine iktidar acımasız, planlı ve sistematik bir şekilde tepki veriyor. Sonuç olarak yüz binlerce Belaruslu ülkesini terketti. Muhalif medya ülkeden kovuldu. Sivil toplum dağıtıldı. Ancak bu iç karartıcı tabloda gelecek için umut veren pek çok işaret var.
2020 olaylarına sert tepki
2022 yılında Belarus Gazeteciler Birliği (BAJ) 43 gazetecinin tutuklandığını ve 55 gazeteci hakkında arama kararı olduğunu bildirdi. Gazeteciler 20 kez idari tutuklama yüzünden cezaevine girdi. Gazetecilere para cezası verildi. Ayrıca kolluk kuvvetleri gazetecileri sorguladı ve gazetecilerin akrabalarını da ziyaret etti. Belarus’tan ayrılanlar da dâhil olmak üzere gazetecilerin evlerinde aramalar yaptı. Ülkeyi terk edenler bile istihbarat birimlerinin takibinde. 2020’de Belarus’ta gazetecilere yönelik 1500’den fazla saldırı (tutuklamalar, gözaltılar, para cezaları, fiziksel şiddet vb.) kayıt altına alındı. 2021 yılında ise binin üzerinde olay gerçekleşti. Yani önemli sayıda gazetecilik mesleğinde aktif görev yapanlar ülkeden ayrıldı ve hala ayrılmaya devam ediyor. Çünkü bağımsız medyanın gazetecilik yapması, yüksek cezalar nedeniyle neredeyse imkânsız hale geldi.
Hapsedilen 32 medya temsilcisinden bazıları zaten cezalarını tamamladı ve tahliye oldu bile. Daha önce hüküm giyenlerin bazılarına ise ek cezalar veriliyor. Belsat TV kanalı muhabiri Katerina Andreyeva (Bahvalova) ile meslektaşı Darya Çultsova, öldürülen Roman Bondarenko’nun anısına 15 Kasım 2020’de Minsk’teki ‘Değişim Meydanında’ toplanan insanların polis şiddetiyle dağıtıldığı yerde canlı yayın yaptı. Andreyeva ve Çultsova bu nedenle tutuklandı ve iki yıl hapis cezasına çarptırıldılar. Darya tahliye olur olmaz Belarus’tan ayrıldı. Ancak Katerina Andreyeva, devlete ihanet suçlamasıyla sekiz yıl daha hapis cezasına çarptırıldı. Duruşmaya gizlilik karar verildiği için suçlamanın detayları bilinmiyor. Belarus’ta medyanın, gazeteciliğin ve hukukun durumunu göstermesi açısından bu sadece bir örnektir.
Belarus’ta neredeyse devletin kontrolü dışındaki medya aşırılık yanlısı olarak kabul ediliyor. Telegram kanalına abone olmanın, yazı işleri ofisine fotoğraf veya herhangi bir mesaj göndermenin cezai sorumluluğu var. Siyasi mahkûm Igor Losik’in eşi Darya Losik, Belsat TV kanalına verdiği röportaj nedeniyle iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. Darya ve Igor Losik’in küçük kızını akrabaları yanlarına aldılar. Aksi takdirde yetimhaneye gönderilebilirdi. Benzer şekilde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşıyla bağlantılı olaylar hakkında özel medya kuruluşlarına yorum yapan uzman Yegor Lebedok da 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bunlar sadece birkaç örnek.
Korku iktidarların amacıdır. Bunu sağlamak için Belarus’ta her gün birçok insan gözaltına alınıyor. Sosyal medyada iktidar aleyhine yönelik muhalif paylaşımlara yapılan beğeniler, savaş karşıtı ifadeler veya başka bir neden… Artık sebebin ne olduğu önemli değil!
Anonim yazarların ve anonim kaynakların zamanı
Ancak bu kasvetli tabloda olumlu şeyler de var. Belaruslu gazetecilerin meslek idealine olan bağlılığı, uluslararası dayanışma ve ülke içindeki desteği. Yazı işleri ofislerinin çoğu 2021’in ikinci yarısında Belarus’tan ayrıldı ve çalışmalarını sürdürüyor. Onlara minnettarız. Sayelerinde ülkede neler olup bittiğini öğreniyoruz. Sürgünde çalışanlar, tehlikeli olmasına rağmen ülkedeki bilgi kaynaklarına ulaşıyorlar. Bazılarının ülkede kendi muhabirleri var. Ama hiç kimse bu kişilerin kimliğini açıklamıyor.
Gazetecilik mesleği şimdi daha da önemli
Rusya bir yıldır Ukrayna’da savaş halinde. Aleksandr Lukaşenko, Vladimir Putin’e işgal için Belarus’un topraklarını ve altyapısını kullanmasına izin verdi. Ukrayna’daki savaş ile Rus ve Belarus toplumunun bu olaylara karşı tutumu, kitle iletişim araçlarının insanların bilincini etkilemekte ne kadar önemli olduğunu gösterdi.
Belarus devlet medyasının dışındaki özgür medyanın ülkede yaşayanların bilgi ihtiyacını karşılama konusunda büyük şeyler yaptığına inanıyorum. 2020’de Belarus halkı, özgürlük ve savaş karşıtı duruşları ve haklarının korunması gibi değerlere sahip çıktığını gösterdi. 2021 ve sonrasında Belarus toplumu savaşı desteklemedi. Bunu sosyolojik araştırmalar, anketler, Belarus’tan göçler ve partizan direnişi gösteriyor.
Tekrar etmek gerekirse; 32 medya çalışanı hala tutuklu. Bunlar ifade özgürlüğünün kurbanlarıdır. Ve özgür gazeteciler bu fedakârlıkların boşa gitmemesi için çalışmaya devam etmelidir.
Volha Khvoin – Gazeteci
Belarus Gazeteciler Derneği’nde editör, proje yöneticisi olarak çalıştı. Halen Polonya Radyosu için çalışıyor. BAJ Yönetim Kurulu Üyesi.
