Oxford Üniversitesi’nin 5 kıtadan 38 ülkede 75 binden fazla kişinin katılımıyla gerçekleştirdiği araştırmada Instagram’ı haber amaçlı en çok kullananlar listesinde Türkiye yüzde 33 ile zirvede yer aldı. Araştırma Facebook ve WhatsApp gruplarında en çok siyaset ve haber konuşanların da Türk vatandaşları olduğunu gösterdi.
Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün 2019 Dijital Haber Raporu yayımlandı. Ocak ve Şubat aylarında YouGov tarafından gerçekleştirilen online ankete Türkiye’den 2 bin 74 kişi katıldı. Rapora göre Instagram’ı “haber okumak, izlemek, paylaşmak ve tartışmak için” kullanların sayısı artarken bu konuda en göze çarpan ülke Türkiye. Instagram’ı haber amaçlı kullanımda yüzde 33 ile ilk sırada yer alıyor. Bu oran Brezilya da yüzde 26, İspanya’da yüzde 12 ve ABD’de yüzde 7. Instagram’ın Türkiye’de haber amaçlı kullanımının son yıllarda giderek arttığı görülüyor. 2015’ten bu yana bu oran sırasıyla yüzde 10, 12, 17, 24 ve 33 oldu.
Facebook ve WhatsApp gruplarında en çok siyaset ve haber konuşan Türkler
WhatsApp gruplarında tanımadıkları kişilerle etkileşimde Türkiye zirvede. Rapor arasında Türkiye’nin de bulunduğu 9 ülkede (ABD, İngiltere, İspanya, İrlanda, Malezya, Avustralya, Kanada ve Brezilya) sosyal medya gruplarındaki etkileşimi de araştırdı. Buna göre Türkiye’deki kişilerin yaklaşık üçte ikisi (yüzde 65) WhatsApp gruplarında tanımadıkları kişiyle etkileşime geçiyor. Bu ülkelerin çoğunda Facebook ve WhatsApp gruplarında siyaset ve haber konuşulmuyor. Ancak bu grupların siyaset ve haber amaçlı kullanıldığı ülkelerin başında Türkiye geliyor. Türkiye’de Facebook gruplarının siyaset ve haber için kullanım oranı yüzde 29, WhatsApp gruplarının ise yüzde 21. Türkiye bu iki alanda açık ara lider konumda.
Haberleri takip etmekten kaçınanlarda Türkiye 2. sırada
Haberleri takip etmekten kaçınanlar listesinde Türkiye 2. sırada yer aldı. Türkiye’den ankete katılanların yüzde 55’i “Haberleri dinlemekten, izlemekten veya okumaktan etkin bir şekilde kaçındığını” bildirdi. Katılımcıların yüzde 55’i bu soruya “Sıklıkla” veya “Bazen” cevabı verdi. Hırvatistan yüzde 56 ile hemen Türkiye’nin üstünde yer alırken Yunanistan da yüzde 54 ile üçüncü sırada bulunuyor. Rapor buna sebep olarak ise bu ülkelerde haber okumanın genellikle bir görev olarak algılanmasını gösterdi. En düşük oran ise yüzde 11 ile Japonya ve yüzde 15 ile Danimarka’da görüldü.
Türkiye’de habere güven arttı
Araştırmanın en ilginç sonuçların birisi Türkiye’de basına güvenin son bir yılda artması. Ankete katılanların yüzde 46’sı basına güvendiğini bildirdi. “Pek çok habere çoğu zaman güvenileceğini düşünüyorum” ifadesine “Kesinlikle katılıyorum” veya “Biraz katılıyorum” diyen kişilerin oranı yüzde 46 oldu. Bu oran 2018’de yüzde 38 idi. Bu da yüzde 8 puan veya yüzde 21 artış anlamına geliyor. Türkiye 38 ülke içinde basına güvende 15. sırada yer alıyor. En yüksek oran Finlandiya (yüzde 59) ve Portekiz’de (yüzde 58) ölçülürken en düşük oran ise yüzde 22 ile Güney Kore ve yüzde 24 ile Fransa’da oldu. Araştırmada bu sonuç çıkmasına rağmen rapor Türkiye’de basına güvenin son bir yılda belirgin şekilde artmasının bir nedeni olamayacağını bildirdi.
Basın gözetleme ve denetleme görevini ne kadar yapıyor?
Ankette katılımcılara ülkelerinde “haber medyasının güçlü insanları ve işletmeleri denetleyip mercek altına alıp almadıkları” da soruldu. Türkiye’den katılımcıların yüzde 45’i basının bu konuda iyi iş çıkardığını bildirdi. Türkiye 38 ülke içinde bu alanda 17. sırada yer aldı. Zirvede yüzde 56 ile Brezilya bulunurken dipte ise yüzde 17 ile Japonya yer aldı.
Muhalefet sesini sosyal medyada duyurabiliyor
Raporun Türkiye sayfasında Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nde burslu misafir gazeteci olarak çalışmalar yapan Servet Yanatma araştırma sonuçlarını ve son bir yılda Türk medyasının durumunu değerlendirdi. Medya sahipliğinde gerçekleşen el değiştirmelerden sonra basın özgürlüğünün daha da gerilediğine işaret eden Yanatma, yazılı basının hızla kan kaybettiğine dikkat çekti. Yanatma 2013-2017 yılları arasında TÜİK verilerine göre gazete tirajlarının yüzde 33 azaldığını hatırlattı.
Uluslararası medyanın Türkçe yayınlarda etkisi artıyor: Euronews bir örnek
Yanatma, Türkiye’de çok sayıda online medya kuruluşu bulunmasına rağmen bunların büyük kısmının bir iş modeli oluşturamadığını, bunların muhabir istihdam etmekte çok zorlandığını kaydetti. Türkçe yayın yapan uluslararası medya kuruluşlarının etkisinin giderek arttığına dikkat çeken Yanatma BBC Türkçe, DW ve Euronews gibi medya organlarının haberlerinin Türkiye’de sıkça paylaşıldığını belirtti. Yanatma Türkiye’de en çok ziyaret edilen online medya üzerinde hükümetinin önemli ölçüde kontrolü bulunduğunu ifade ederek Cumhurbaşkanlığı ve yerel seçimlerde muhalefetin sosyal medya üzerinden sesini duyurmaya çalıştığını vurguladı.
Kaynak:Euronews
