SERHIY ŞTURHETSKIY / UKRAYNA BAĞIMSIZ MEDYA SENDİKASI BAŞKANI
Ukrayna’da, 2014 yılındaki yaşanan siyasi çalkantılar ve beraberindeki silahlı çatışmalar gazetecilere yönelik şiddeti arttırdı. Sonrasında ise trajik vakalar yaşandı.
Ukrayna’da her yıl gazeteciler eylül ayında, görevleri sırasında hayatını kaybeden meslektaşlarının anısını yaşatıyor. 20 yıldır geleneksel olarak yapılan bu anma törenlerinde hükümete, kolluk kuvvetlerine sorular soruyoruz. Bu günlerde mesleğini profesyonel anlamda yapanları düşünme zamanı. Eğer biz bunu gerçekleştirmezsek, nasıl mesleğinizi devam ettireceksiniz ve hayatta kalacaksınız?
Gazetecilerin güvenliği ülkedeki genel durumla yakından ilişkili. Ukrayna’da, 2014 yılındaki yaşanan siyasi çalkantılar ve beraberindeki silahlı çatışmalar gazetecilere yönelik şiddeti arttırdı. Sonrasında ise trajik vakalar yaşandı. Kırım ise ayrı bir acımız. Gazeteci haklarının ihlali sistematik bir düzeye hatta üzücü bir şekilde dönüşü olmayan seviyelere kadar geriledi.
Yıllar geçti ve artık çatışmaların “sıcak anları” daha fazla gazeteciyi etkilemiyor. Ancak güvenlik sadece hayatta kalma sanatı değil. Aynı zamanda mesleğini sürdürerek yaşama sanatıdır. Ve elbette, bu konu karmaşık, bu tür bir güvenlik sadece fi ziksel yönleri kapsamıyor.
Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ) ile birlikte, sendikamız (Ukrayna Bağımsız Medya Sendikası, IMTUU), Ukrayna’daki gazetecilerin güvenliği konularında beraber çalışıyor. Beraber sürdürdüğümüz faaliyetlerin başında, son zamanlarda gazetecilerin, özellikle de çevrimiçi (online) yayınlarda çalışanların dijital güvenlik açıklarını ele almaya başladık. Gözden düşürme, zorbalık, küçük düşürme, gözetleme, veri hırsızlığı, tehdit ve finansal dolandırıcılık, gibi tehditler de gazetecilerin ardından dijital teknoloji dünyasına taşındı. Bu saydıklarımız sorunların kapsamlı bir listesi değil. Bu yüzden bu konuya eğildik ve 2016’dan beri dijital güvenlik eğitimleri veriyoruz. Her güvenlik eğitiminde gazeteciler için kendi dijital becerileri geliştirebileceği oturumları da düzenliyoruz.
Bu arada, dijital güvenlik konusu karantina günlerinde hiç olmadığı kadar güncel hale geldi, açıkçası COVID sonrası dönemde de gündemimizde olacak. Şu anda dünyadaki çevrimiçi etkinliklerin payı arttığı için, çevrimiçi bilgi sağlayan gazeteciler bu trendleri yakalamaya ve bazı yerlerde bu trendlerin önüne de geçmek zorunda. Bu nedenle, online çağ çevrimiçi güvenlik için yeni gereksinimleri belirliyor. İkincisi, COVID durumunun insanların ve özellikle büyük miktarda bilgi alan ve işleyen gazetecilerin zihinsel dayanıklılığı üzerinde ciddi bir etkisine tanık olduk.
Asılsız bilgi keskin bir şekilde hem arttı hem de etkisini artırdı, buna infodemia (bilgi salgını) da deniyor. Hatta bir virüs salgınının arka planındaki bilgi kirliliğinin etkisini, bir bütün olarak insanın ve toplumun sadece psikolojik değil aynı zamanda fi ziksel güvenliğini de tehdit edebileceğini ve somut yıkıcı sonuçlar doğuracağını gördük. 2011 yılından bu yana sendikal güvenlik eğitimlerinde gazetecilere psikolojik dayanıklılık konusunda ayrı oturumlar ve hatta ayrı eğitimler verdik. 2014-2015 yıllarında savaş bölgesinde çalışan veya işgal altındaki toprakları ziyaret eden gazetecilerle ilgilenmemiz gerekti. Şimdi salgının başlamasıyla birlikte psikolojik güvenliği eğitimimize yeniden dâhil ettik. Bu nedenle, gazeteciler için günümüz zorluklarına karşı verdiğimiz mücadelenin
bir sonucu olarak, Aralık 2020’de IFJ ile işbirliği içinde iki günlük kapsamlı bir güvenlik eğitimi programı uyguladık, bu programı tekrarlamayı umuyoruz. Bu eğitim, dijital güvenlik, yasal okuryazarlık, psikolojik dayanıklılık, toplumsal olaylar esnasında fiziksel güvenlik ve davranış ayrıca gazetecinin salgın sırasında sağlık gereksinimleri gibi bir dizi oturumları içeriyordu. Ukrayna ve Birleşik Krallık’tan deneyimli uzmanların katılımıyla gerçekleştirilen kapsamlı eğitim, olumlu
dönüşler aldı. İlâveten Yakında profesyonel meslektaşlarımıza sunma onuruna sahip olacağımız gazetecilerin güvenliğiyle alakalı bir video kursunun da temelini oluşturdu.