Rusya’nın 24 Şubat 2022 Perşembe günü Ukrayna’ya “özel askeri operasyon” düzenlediğini duyurmasının ardından karada ve havada başlayan savaşta bir cephe de medyada açıldı.
İLK HAMLE ALMANYA’DAN
Aslında medya savaşı, askeri harekattan önce başlamıştı. Rusya’nın saldırısından 3 hafta önce Almanya, Rus haber kanalı Russia Today’in Almanca yayınlarına yasak getirdi. Almanya radyo ve televizyon yayınları yayın düzenleyici kurumu, Russia Today’i yasaklama kararı için gerekli yayın lisansına sahip olmamasını gerekçe gösterdi.
RUSYA, DEUTSCHE WELLE’Yİ YASAKLADI
Rusya’nın karara tepkisi sert oldu. Moskova yönetimi karardan 1 gün sonra Alman yayın kuruluşu Deutsche Welle’nin yayınlarını sonlandırdı ve ofislerini kapattı. Ayrıca Alman gazetecilerin akreditasyonları da iptal edildi. Rusya, Deutsche Welle’nin ‘Yabancı istihbarat yayını’ olarak değerlendirilmesi için de girişimde bulunulacağını duyurdu.
Deutsche Welle’nin Moskova’daki ofisinin kapatılıp yayınlarının yasaklamasına Avrupa Birliği’nden tepki geldi. Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in sözcüsü Peter Stano, Brüksel’de yaptığı açıklamada, “Rus makamlarının bu kararı kabul edilemez ve kararın hiçbir dayanağı da bulunmamaktadır” dedi. Medyada karşılıklı yasaklama hamleleri sıcak savaşın da adeta habercisiydi.
SAVAŞ BAŞLADI, TAŞLAR YERİNDEN OYNADI!
Rusya ile Ukrayna arasında savaş 24 Şubat’ta sabaha karşı yerel saatle 05:50’de Donbas’a askeri harekatla başladı. Savaş dünya gündeminde ilk sıraya yerleşirken uluslararası medya da psikolojik üstünlük için cephelerini oluşturdu. Her ne kadar savaş Rusya ile Ukrayna arasında olsa da medya savaşında Avrupa ile Rusya karşı karşıya geldi.
AB’DEN RUSYA’YA MEDYA YAPTIRIMLARI
Savaşın üzerinden henüz bir hafta geçmeden AB Konseyi, Rus medya kuruluşları Russia Today ve Sputnik’in; İngilizce, Almanca, Fransızca ile İspanyolcayı da içeren yayınlarının “Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ve AB karşıtı dezenformasyon ile bilgi manipülasyonu” sona erene kadar yasaklandığını duyurdu.
Kararda, bu kuruluşların kablo, uydu, IPTV, internet hizmet sağlayıcıları, internet video paylaşım platformları ve uygulamaları dahil her türlü mecrada yasaklandığı bildirildi. Konseyin açıklamasında, “Rusya’nın sistematik bir uluslararası dezenformasyon kampanyası yürüttüğü, komşu ülkelerle ilgili gerçekleri çarpıttığı, bu ülkelerde istikrarsızlık yaratmaya çalıştığı” belirtildi.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de yasaklı Rus medya kuruluşlarının yayınlarının güvenliğe ve kamu düzenine doğrudan tehdit oluşturduğunu belirtti.
TWİTTER RT VE SPUTNİK’İ ENGELLEDİ
AB’nin bu yaptırım haberinin ardından ilk yasaklama haberi Twitter’dan geldi. Twitter Russia Today (RT) ve Sputnik’i AB ülkelerinde engelledi. RT ve Sputnik’in Twitter hesaplarına AB ülkelerinden girmek VPN kullanmadan artık imkânsız hale geldi. Kullanıcılar hesaplara erişmek istediğinde, “Kısıtlı erişime sahip hesap” ifadesiyle karşılaşıyor. Hemen altında da erişilmeyen şu ülkeler sıralanıyor: Portekiz, Finlandiya, İsveç, İrlanda, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Slovakya, Macaristan, İtalya, Malta, Almanya, Yunanistan, Romanya, Hollanda, Bulgaristan, Avusturya, Lüksemburg, Letonya, Danimarka, Litvanya, Hırvatistan, Estonya, Kıbrıs, Fransa, İspanya, Belçika.
AB’nin Rus medyasına yönelik yaptırım kararı ile birlikte Facebook ve Instagram da (Meta grubu), RT ve Sputnik’in AB ülkelerinde yayınlanan içeriğine engel getirdi.
Ardından Youtube ve TikTok Meta’yı takip etti. Snapchat de iki kuruluşun içeriklerinde reklam yayınlamayı durdurdu.
Google de mobil işlerim sistemi Android’in uygulama mağazası Play Market’teki RT ve Sputnik’in uygulamalarını mağazadan kaldırdı.
RUSYA MEDYAYI TOPTAN SUSTURMA YASASI ÇIKARDI!
Ve Rusya cephesi. Moskova yönetimi bütün bu hamlelere karşı uluslararası medyayı toptan susturmayı amaçlayan ve basın için sonuçları ağır olacak bir yasa çıkardı.
Rusya’da parlamentonun alt kanadı Duma, “sahte haber paylaşımını” suç sayan, orduyu itibarsızlaştıran ve Rusya’ya karşı yaptırım çağrısında bulunan haberlere karşı yaptırım öngören yasayı kabul etti. Putin’in imzalamasıyla yürürlüğe giren yasa, “kasıtlı şekilde sahte haber yayanlara” 10 yıl hapis cezası verilmesini, söz konusu haberlerin “önemli sonuçlar” yaratması halinde cezanın süresi 15 yıla kadar çıkabilmesini öngörüyor.
ULUSLARARASI YAYINCILAR RUSYA’YI TERKETTİ!
Rusya’da yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte uluslararası yayın kuruluşları bu ülkedeki yayınlarını bir bir askıya almaya başladı.
İngiliz yayın kuruluşu BBC, ABD merkezli yayın kuruluşları CNN İnternational ve Bloomberg ile Kanada’nın kamu yayın kuruluşu CBC/Radyo Kanada Rusya’daki yayınlarına ara verdiğini duyurdu. Alman kamu yayın kuruluşları ARD ve ZDF de yaptığı açıklamada, Rusya’daki yayınlarını geçici olarak durdurduğunu bildirdi. Batı Alman Radyo ve Televizyon Kurumu’ndan (WDR) yapılan açıklamada, “Her iki kamu yayıncılığı kanalı da diğer haber merkezlerinden kamuoyunu Rusya ve Ukrayna’daki gelişmelerle ilgili kapsamlı şekilde bilgilendirmeye devam edecektir” denildi. Açıklamada, ARD ve ZDF’nin cuma günü Rusya parlamentosunun alt kanadı Duma’da kabul edilen yeni medya yasasının sonuçlarını inceleyeceği belirtildi.
‘BAĞIMSIZ GAZETECİLİK SUÇ HALİNE GELİYOR’
CNN İnternational’dan yapılan açıklamada, “Biz mevcut durumu ve atılacak adımları değerlendirmeye devam ederken CNN Rusya’daki yayınlarını durduracak” ifadeleri kullanıldı. Bloomberg’den yapılan açıklamada ise Rusya’daki yasa değişikliğinin bağımsız gazeteciliği “suç haline getirmeyi” amaçladığı ifade edildi. Bloomberg Genel Yayın Yönetmeni John Micklethwait yazılı açıklamasında, yasanın “normal gazeteciliğin herhangi bir türünü devam ettirmeyi” olanaksız kıldığını belirterek, Bloomberg’in bu nedenle Rusya’daki yayınlarını geçici olarak durdurma kararı aldığını söyledi.
İngiltere merkezli yayın kuruluşu BBC Genel Müdürü Tim Davie de, “Yeni yasal düzenleme bağımsız gazeteciliği suç haline getiriyor. Bu yüzden gazetecilerimiz ve çalışanlarımızın güvenliği için şimdilik işlerini askıya aldık” açıklaması yaptı.
RUSYA, TWİTTER VE FACEBOOK’A ERİŞİMİ YASAKLADI
Bu sert yasa ile yetinmeyen Rusya; sosyal medya platformu Twitter’a erişimi kısıtlanırken, Facebook’a erişimi ise tamamen engelledi.
Rusya Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Denetleme Kurumundan yapılan açıklamada, Facebook’ta Rus medya kuruluşlarına yönelik ayrımcılık yapıldığı belirtildi. Facebook’un RİA Novosti, Russia Today, Sputnik gibi Rus medya kuruluşlarına sansür uyguladığına işaret edilen açıklamada, “Rusya topraklarında Facebook’a erişimin engellenmesine karar verilmiştir.” ifadesi kullanıldı.
Rusya Federal Bilgi Teknolojileri ve Kitle İletişim Denetleme Kurumundan (Roskomnadzor) yapılan açıklamada, Rusya Başsavcılığının talebi üzerine twitter.com kaynaklarına erişimin de Rusya Federasyonu’nda sınırlandığı bildirildi.
NETFLİX VE TİKTOK RUSYA’DAKİ HİZMETLERİNİ DURDURDU
Video paylaşım platformu TikTok, Rusya’daki bazı hizmetlerini askıya aldığını duyururken, çevrim içi yayın platformu Netflix de ülkedeki faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
TikTok’tan yapılan açıklamada, Rus hükümetinin kısa süre önce aldığı medya düzenlemesine ilişkin kararın, şirketin bu adımında etkili olduğu vurgulandı.
TikTok, Rusya’dan canlı akışı ve yeni içerik paylaşımlarını askıya alırken, diğer ülkelerdeki paylaşımları Rus kullanıcıların artık göremeyeceğini de belirtti. Platformun diğer hizmetleri ise kullanıma açık olmaya devam edecek.
RUSYA’DA SAVAŞA ‘SAVAŞ’ DEMEK YASAKLANDI!
Rusya ayrıca kendi medyasına karşı da sert tedbirler aldı ve yapılan haberlerde ‘savaş’ kelimesinin kullanılmasını yasakladı. Bu tedbirin ilk kurbanı ise TV Rain oldu. Rusya’nın son bağımsız televizyon kanallarından biri olarak bilinen ve Ukrayna’daki savaşa karşı eleştirel yayınları nedeniyle hakkında kapatılma kararı alınan TV Rain (Dozhd) ekrana veda etti. Kanal son yayınını yaparken, çalışanların stüdyoyu terk ettiği görüntüler de canlı olarak yayınlandı. Kanalın kurucularından Natalia Sindeyeva bu sırada “Savaşa hayır” dedi ve ardından Çaykovski’nin Kuğu Gölü balesi gösterildi.